We kunnen het verouderingsproces misschien wel vertragen, maar niet stoppen. Het komt er dus op aan om lichaamsbeweging bij 50-plussers op een aangepaste manier te benaderen en hun (opnieuw) zin te geven om te bewegen…
Wanneer we het hebben over lichaamsbeweging bij 50-plussers is het eerst en vooral belangrijk het onderscheid te maken tussen wie vroeger lichamelijk actief was en wie dat niet was. Tegenwoordig heeft een aanzienlijk deel van de bevolking een sedentaire levensstijl. Wie niet de gewoonte heeft om regelmatig te bewegen, zal dat ook niet plots beginnen te doen na zijn vijftigste…
Eén sfeer, vier functies
Bij wie niet lichamelijk actief is geweest, kunnen de functionele capaciteiten beperkt zijn, ongeacht de chronologische leeftijd. Volgens Master Trainer en voormalig judokampioen Jean Sadouni leven we in een functioneringsgebied, een sfeer waarbinnen we bewegen via een combinatie van vier parameters: kracht, soepelheid, uithouding en evenwicht. Om het even welke handeling – een sportieve handeling of een gewone handeling uit het leven van alledag (uit de auto stappen, wandelen, gaan zitten, iets opruimen, …) of wat dan ook – is een functie van die vier parameters.
Mettertijd krimpt de sfeer van bepaalde personen in, naarmate de vier elementen die het functionele vermogen uitmaken, afnemen. Het is door de grootte van de functioneringssfeer dat een lichamelijk actief iemand zich onderscheidt van een sedentair iemand. Het functioneringsgebied kan worden vergroot door te starten met een activiteit op maat die het hele lichaam in beweging brengt. Zo is gymnastiek bijvoorbeeld gericht op algemene oefeningen die de functioneringssfeer vergroten, in plaats van op spierversterking.
Welke activiteit is aan te raden?
Wandelen is een weldoende activiteit voor iedereen: het is een natuurlijke handeling die het hart- en vaatstelsel inschakelt en waarmee men gemakkelijk op elk moment kan stoppen. Ook zwemmen en fietsen zijn goede alternatieven, maar daar is iets meer uithouding voor nodig. Daarnaast vallen nog heel wat andere activiteiten aan te raden: Tai Chi, yoga, dansen of stretching. Het belangrijkste is dat de activiteit leuk en speels is.
Een categorie apart
Bij het beoefenen van sport is het op elke leeftijd belangrijk om rekening houden met het sportieve profiel van de persoon in kwestie. Vijftigplussers vormen een speciale bevolkingsgroep waarvoor de lichamelijke activiteit en de intensiteit ervan moeten worden aangepast. In plaats van zichzelf pijn te doen met een onaangepaste activiteit kiest men beter voor cardiovasculaire inspanningen die de grote spiergroepen mobiliseren. Dat is bijvoorbeeld het geval voor fietsen of stevig wandelen. Er bestaan ook programma’s op maat voor senioren, in centra met professionele begeleiders die specifiek opgeleid zijn om met deze bevolkingsgroep te werken*.
Een natuurlijk verschijnsel…
In de hedendaagse maatschappij waar in zekere mate een jeugdcultus heerst, lijkt men het verouderingsproces maar moeilijk te accepteren. Toch moeten we de feiten onder ogen durven te zien: veroudering is een natuurlijk proces waar elke cel aan onderhevig is! Vijftigplussers moeten zich meer bewust worden van hun leeftijd en de bijbehorende veroudering door te anticiperen op een geleidelijke vertraging van de lichamelijke activiteit en door hun cardiovasculair niveau in het oog te houden. Hoewel sommigen nog wel in staat zijn om een marathon te lopen (de uitzonderingen), komt het er in het algemeen op aan om het ritme, de hevigheid en de intensiteit van de oefeningen in de loop der jaren wat terug te schroeven – zelfs al is het moeilijk ons daarbij neer te leggen! Bovendien is er ook geen lijn in te trekken: iemand die regelmatig beweegt kan toch een hoge graad van cellulaire veroudering hebben en een eerder sedentair iemand kan evengoed een vroegtijdige veroudering vaststellen.
Het is vooral van belang om te luisteren naar je lichaam, en daar hoort ook een gezonde en evenwichtige voeding bij. De voeding lijkt echter minder aandacht te krijgen dan lichaamsbeweging. Nochtans verliest men op deze leeftijd spiermassa terwijl de vetmassa toeneemt, een verschijnsel dat sarcopenie wordt genoemd. Met lichaamsbeweging kan dat proces worden tegengegaan. Daarnaast mogen we het belang van een goede hydratatie niet vergeten, want senioren hebben de reflex om minder te drinken, terwijl hun weefsels vocht nodig hebben. Om de veroudering op alle terreinen te bestrijden zijn dus zowel lichaamsbeweging, een evenwichtige voeding als een goede hydratatie nodig.
Sport is geen kwestie van ‘moeten’
Voor de vele mensen die opnieuw beginnen te bewegen komt het erop aan om de dingen anders aan te pakken dan slaafs instructies te volgen. Sport is geen kwestie van moeten. De beste aanpak lijkt om mensen te informeren over wat lichaamsbeweging concreet voor hen kan betekenen. Bij voorkeur komt de beslissing om een bepaalde activiteit te beoefenen van de persoon zelf in plaats van dat er iets wordt voorgeschreven of opgelegd. Er bestaan overigens benaderingen om de intrinsieke motivatie van de patiënten aan te wakkeren via een persoonlijke dialoog.
Door aan lichaamsbeweging te doen kunnen 50-plussers zich eenvoudig wapenen tegen hypertensie, diabetes type 2, insulineresistentie, dyslipidemie, kanker en osteoporose, en tegelijk het risico beperken dat ze ten val komen, om maar enkele voordelen te noemen. Bovendien is lichaamsbeweging bevorderlijk om in contact te blijven met andere mensen en eenzaamheid of zelfs depressie tegen te gaan. Dat is een essentieel aspect waar echter maar weinig over wordt gesproken.
*Enkele gespecialiseerde centra zijn te vinden op www.guestofgravity.com