Alcohol kan zeer toxisch zijn voor het zenuwstelsel van ongeboren kinderen, zowel voor de neuronen als voor de bloedvaten van de hersencortex. Centraal in dit mechanisme: cellulaire autofagie. Een doorbraak in de richting van een toekomstige behandeling…
Neurale toxiciteit van alcohol
Foetaal alcoholsyndroom (FAS) is de ernstigste aandoening veroorzaakt door alcoholgebruik bij zwangere vrouwen. De toxiciteit hangt af van de hoeveelheid alcohol die de moeder gebruikt en van de blootstellingsperiode van de foetus (kwetsbaarheidsvenster).
FAS is de belangrijkste oorzaak van niet-genetische hersenverlamming bij het kind en wordt ook geassocieerd met gedragsproblemen die gepaard gaan met agressiviteit en zelfagressiviteit, leermoeilijkheden enz. Wat het zenuwstelsel betreft, weet men dat alcohol de neuronenafsterving doet toenemen (in het bijzonder door apoptose) en de autofagie aantast. Autofagie is een zelfreinigend en recyclerend mechanisme dat onmisbaar is voor het overleven van alle cellen, met uitzondering van de rode bloedlichaampjes. Het is een proces waarbij de cellen een gedeelte van hun inhoud zelf verteren.
Beter bekende mechanismen
Een team uit Rouen heeft een wijziging van de autofagie vastgesteld in de endotheelcellen na een prenatale blootstelling aan alcohol. Het team had al aangetoond dat een dergelijke blootstelling de structuur van de hersenbloedvaten verstoort. Uit de nieuwe resultaten blijkt dat deze afwijkingen van de bloedvaten samengaan met een hogere mortaliteit van de endotheelcellen en een ophoping van autofage vacuolen in deze cellen.
Een andere ontdekking: de cascade van de autofagie wordt door een mTOR-receptor gecontroleerd. Wanneer deze receptor wordt geremd, speelt hij zijn rol van politieagent niet langer en begint de autofagie. De onderzoekers hebben het gedrag getest van cellen in de aanwezigheid van alcohol en van de mTOR-remmer rapamycine, en stelden in dat geval een betere overleving vast van de cellen.
Deze ontdekking opent de weg naar nieuwe behandelingsperspectieven. Voorlopig blijft de beste preventie uiteraard een volledige onthouding van alcohol tijdens de zwangerschap. Niet in het minst omdat men nog altijd niet weet in welke periodes het zenuwstelsel van het ongeboren kind het grootste gevaar loopt op aantasting door alcoholconsumptie…
