Het lijkt erop dat stress en vermoeidheid vaker voorkomen tijdens de drie laatste maanden van het jaar. De twee gaan vaak samen en men kan er maar beter de nodige aandacht voor hebben, en eventuele alarmsignalen niet zomaar wegwuiven. In de meeste gevallen ligt de oorsprong van het probleem in een onevenwichtige levenswijze… of, in een gebrek aan licht.
Vaak valt moeilijk uit te maken welk van beide symptomen – stress of vermoeidheid – het andere uitlokt. Maar één ding is zeker: zodra het proces op gang komt, begint al gauw een vicieuze cirkel. Het is daarom belangrijk om altijd naar het lichaam te leren luisteren, zodat snel gereageerd kan worden – hetzij door zelf de nodige middelen aan te reiken om de levensstijl weer evenwichtiger te maken, hetzij door een afspraak te maken met een arts als de symptomen aanhouden.
Luisteren naar het lichaam en snel reageren
Een ‘aanvaardbare’ of ‘verklaarbare’ vermoeidheid mag eigenlijk niet langer dan een vijftiental dagen duren, want ze moet a priori toe te schrijven zijn aan een bepaalde oorzaak (een intensieve lichamelijke inspanning, overbelasting, slaapgebrek of intense stress). Zulke vermoeidheid kan men relatief gemakkelijk verhelpen door enkele maatregelen te treffen die de levenskwaliteit verbeteren: evenwichtiger eten, voldoende slapen, regelmatig fysiek actief zijn, beter omgaan met stress, gerichte voedingssupplementen innemen…
Toch lijken bepaalde periodes delicater dan andere, bijvoorbeeld de laatste drie maanden van het jaar, wanneer sommige mensen onvermijdelijk last krijgen van de winterblues. Dit fysiologische verschijnsel wordt gekenmerkt door een ‘seizoendip’ of ‘seizoengebonden stemmingswisselingen’. Het fenomeen uit zich vooral in de vorm van ernstige vermoeidheid, een grotere behoefte aan slaap en een onbedwingbare drang naar suiker. Elk jaar heeft meer dan 6% van de Belgen er last van, en dan vooral vrouwen, zonder dat ze echt begrijpen waarom!
Een kwestie van chronobiologie?
Volgens dit onderzoek, dat het fenomeen al een twintigtal jaar van nabij volgt, zou het hier kunnen gaan om genetische aanleg en een grotere gevoeligheid voor ontregeling van de biologische klok bij bepaalde personen. De biologische klok wordt gestimuleerd door de intensiteit van de lichtstralen die door het netvlies worden opgevangen. Die intensiteit is essentieel voor het activeren of tegenhouden van bepaalde neurotransmitters die van invloed zijn op de aanmaak van belangrijke hormonen, zoals:
- serotonine, hormoon van het goede humeur en het wakker zijn,
- melatonine, hormoon dat het waak-slaapritme regelt.
Tijdens de herfst en de winter verklaart de aanzienlijk lagere lichtintensiteit waarom bij gevoelige mensen de biologische klok ontregeld raakt en de typische problemen zich ontwikkelen: futloosheid, vermoeidheid, slaperigheid overdag, neerslachtigheid, concentratieproblemen enzovoort.
De intense vermoeidheid als gevolg van die ontregeling en de daaruit voortvloeiende stress moeten dus op een specifieke manier worden aangepakt, met doeltreffende, erkende middelen. Voorbeelden hiervan zijn foto- of lichttherapie, een gezonde en evenwichtige levenswijze, of nog inname van doelgerichte voedingssupplementen.
Een seizoendip heeft niets te maken met een klassieke depressie. De oplossing ligt dan ook niet in het gebruik van antidepressiva. Dat is meteen de reden waarom we liever spreken over winterblues of over seizoengebonden stemmingswisselingen.
Licht als vorm van behandeling
Heel wat klinische studies tonen aan dat een seizoendip doeltreffend kan worden bestreden met lichttherapie. Volgens een meta-analyse van 19 studies blijkt lichttherapie een efficiënte methode om seizoensgebonden stemmingswisselingen te bestrijden. Wel moet grootschalig onderzoek deze resultaten bevestigen, gezien de kleine tot gemiddelde studiegrootte van de geanalyseerde studies.
