Ploegendienst, team- of nachtwerken, onderbroken werkschema’s… atypische werkuren worden momenteel onder de loep genomen in tal van gezondheidsstudies, die suggereren dat nachtwerken het risico op bepaalde aandoeningen aanzienlijk kan verhogen, bijvoorbeeld overgewicht en vooral diabetes type 2.
In België werken meer dan 400.000 mensen ’s nachts. Dat is ongeveer 15% van de actieve bevolking. Deze manier van werken beïnvloedt het sociale leven, het slaappatroon, maar vooral de gezondheid van de werknemer. Het onderwerp wordt momenteel grondig onderzocht en uit de studies komen al enkele grote problemen naar voren.
Ploegendienst doet aankomen
Het is wellicht geen verrassing: nachtwerken verstoort het voedingsritme en zet aan tot onregelmatig eten. Dergelijk eetgedrag heeft een rechtstreekse invloed op het gewicht, zoals ook al is gebleken uit een Australische studie die in 2011 werd gevoerd.
Uit de resultaten van dit cross-sectionele onderzoek bij 2494 verpleegsters (1259 die overdag werkten en 1235 die in ploegendienst werkten) bleek dat de verpleegsters die in ploegen werkten duidelijk meer overgewicht vertoonden. In deze steekproef leed bijna 60% van de verpleegsters in ploegendienst aan overgewicht (31,8% kampte met overgewicht en 26,9% met zwaarlijvigheid). Na correctie voor verschillende vertekenende factoren stelden de auteurs vast dat er een significant verband was tussen overgewicht en/of zwaarlijvigheid en ploegwerken (+15%) in vergelijking met dagwerken.
Een jaar later werd opnieuw een onderzoek gevoerd bij deze populatie om de reële impact van nachtwerken op de gewichtstoename te meten. Bij de verpleegsters die ’s nachts werkten, werd wel degelijk een aanzienlijke stijging geregistreerd (+2%), maar enkel voor zwaarlijvigheid.
Dit fenomeen lijkt trouwens alle beroepen te treffen waarbij ’s nachts wordt gewerkt, en geldt ook voor mannen.
Uit een recent Italiaans onderzoek, waaraan 339 arbeiders deelnamen (229 die overdag werkten en 110 die ’s nachts werkten), bleek nogmaals duidelijk het verband tussen nachtwerken en gewicht: de gemiddelde BMI van de nachtwerkers was 27,6 kg/m2 tegenover 26,7 kg/m2 bij de dagwerkers. De analyse op basis van logistieke regressie benadrukt de onafhankelijke rol van nachtwerken bij de gewichtstoename (‘odds ratio’ van 1.93). Bovendien lijkt het risico hoger in de leeftijdsgroep 35-54 jaar (‘odds ratio’ van 2.39).
Eén nachtje werken wijzigt de glucosetolerantie al
Nachtwerken verstoort het metabolisme, en tegenwoordig kunnen de gevolgen daarvan beter geëvalueerd worden. Een nieuwe studie, gevoerd door onderzoekers aan de Harvard Medical School en het Brigham & Women’s Hospital in Boston, suggereert dat nachtwerken de glucosetolerantie significant wijzigt. Het onderzoek werd gepresenteerd tijdens SLEEP 20134, de 27e jaarlijkse bijeenkomst van de American Academy of Sleep Medicine en de Sleep Research Society.
Aan het proefproject namen 13 gezonde, niet-zwaarlijvige volwassenen deel die nooit ’s nachts hadden gewerkt. In een laboratorium werden ze aan strenge experimentele omstandigheden onderworpen: twee weken lang gingen de vrijwilligers, in cross-over en op willekeurige wijze, drie opeenvolgende dagen ofwel ’s nachts ofwel overdag aan het werk. Bovendien kregen ze op dag 1 en dag 3 van deze ‘experimentele werksituatie’ een identieke testmaaltijd aangeboden om hun glycemie en insulinerespons te meten. Men vroeg de deelnemers om de maaltijd om 8 uur te eten (voor de dagwerkers) of om 20 uur (voor de nachtwerkers), en ze kregen daar twintig minuten voor. Er werd bloed afgenomen op een nuchtere maag, om de tien minuten gedurende 90 minuten, en om het halfuur tijdens de daaropvolgende 90 minuten.
Uit de resultaten bleken 16% hogere glucosepieken in het bloedserum bij nachtwerken, evenals een insulinerespons die 80 en 90 minuten na de maaltijd 40 tot 50% hoger lag. Volgens de auteurs van deze studie is het verrassend dat slechts één nachtje werken al volstaat om de glucosetolerantie en de insulinerespons aanzienlijk te wijzigen. Beide factoren spelen een rol bij het ontstaan van diabetes type 2.
Hoewel deze ontdekking nog verder bevestigd moet worden, zou ze het causale verband tussen het aantal jaren nachtwerken en de ontwikkeling van de ziekte kunnen verklaren, zoals vastgesteld in tal van epidemiologische studies, waaronder de bekende Nurses’ Health Study I & II.
FIA 20_September 2013
