Enzymen vervullen uiteenlopende rollen. Deze eiwitten zijn dan ook essentieel voor een goede werking van ons lichaam. Hun rol is echter niet beperkt tot het spijsverteringsstelsel! Elk van deze fundamentele stoffen is specifiek betrokken bij een metabolisch proces of een biochemische reactie. Wanneer een van deze enzymen ontbreekt of in te kleine hoeveelheden aanwezig is, kunnen zich al dan niet ernstige problemen voordoen… A ls supplementen kunnen enzymen daarom verrassend doeltreffend zijn.
Enzymen zijn echte katalysatoren van biochemische reacties en zijn van invloed op bijna alle vitale functies van het lichaam. Zonder enzymen zou er geen leven mogelijk zijn. Sommige enzymen lijken echter onmisbaarder dan andere. Een goed voorbeeld zijn ziekten die in verband worden gebracht met een gediagnosticeerd enzymtekort, zoals fenylketonurie (veroorzaakt door een tekort aan fenylalaninehydroxylase, het enzym dat fenylalanine omzet in tyrosine). Deze aandoeningen vergen een nauwgezette behandeling. We hoeven het echter niet zo ver te zoeken. We kunnen ons bijvoorbeeld ook afvragen of enzymsupplementen een invloed kunnen hebben op bepaalde stoornissen.
Duizenden specifieke werkingen
Ons lichaam telt bijzonder veel enzymen en elk van deze stoffen heeft een unieke, specifieke werking. Zo is er het enzym dat verantwoordelijk is voor de hydrolyse van sacharose in glucose en fructose in de darmen (sacharase). Dat specifieke enzym kan lactose echter niet afbreken tot glucose en galactose. Die rol is specifiek weggelegd voor lactase. Het is dan ook duidelijk dat enzymen elkaars taken niet kunnen overnemen. Wat dan echter bij een gebrek aan een bepaald enzym? Afhankelijk van de biologische reactie waarbij het is betrokken kan dit enzymtekort leiden tot al dan niet ernstige lichamelijke stoornissen.
[box type=”note” style=”rounded”]
Drie specifieke enzymcategorieën
- De metabolische enzymen staan in voor de metabolische reacties in de cellen van elk weefsel.
- De spijsverteringsenzymen worden geproduceerd in het volledige spijsverteringsstelsel. Zij hebben als doel het voedsel af te breken om de absorptie van voedingsstoffen in de darmen te bevorderen en hun overgang naar de bloedsomloop te stimuleren. De bekendste zijn amylase, dat zetmeel afbreekt, protease, dat eiwitten afbreekt, lipase dat vetten hydrolyseert en cellulase, dat plantaardige vezels afbreekt.
- Voedingsenzymen zijn dan weer in hun natuurlijke vorm aanwezig in voedingsmiddelen en dringen het lichaam binnen via de voeding.
[/box]
Enkele voedselintoleranties
Bij een ontoereikende productie of een gebrek aan enzymen die verantwoordelijk zijn voor het afbreken van bepaalde voedingsmiddelen kan het lichaam intolerantiereacties ontwikkelen voor specifieke voedingsmiddelen. Een voorbeeld: bij een gebrek aan lactase (het enzym dat lactose afbreekt in melk om de vertering ervan mogelijk te maken) ontwikkelt het lichaam een ware intolerantie voor melk, die zich uit in spijsverteringsstoornissen, met name door de ophoping van niet-gehydrolyseerde lactose in de darmen, en door een syndroom van malabsorptie (hier spreken we uiteraard niet van een primaire aangeboren deficiëntie). Dit enzym als supplement innemen (als tabletten of rechtstreeks in de melk) vóór het consumeren van melk of zuivelproducten kan de lactose-intolerantie afremmen. Het moet ook gezegd dat bepaalde probiotica (Lactobacillus) van nature lactase produceren en dat hun regelmatige consumptie de intolerantie voor lactose op lange termijn kan verbeteren. De meeste enzymsupplementen op de markt zijn enzymen die de spijsvertering bevorderen, voornamelijk bestaande uit protease, bromelaïne, papaïne enz. die de vertering van eiwitten mogelijk maken, lipase, dat vetten helpt af te breken, cellulase of amylase (zetmeel), lactase enz. Al deze supplementen lijken de spijsvertering te bevorderen en ongemakken te beperken, zoals een opgeblazen en zwaar gevoel, slaperigheid na de maaltijd enz. Tot op vandaag zijn er echter nog te weinig betrouwbare wetenschappelijke studies hierover om de doeltreffendheid van deze supplementen te bevestigen. Op de markt zijn heel wat enzymcomplexen te koop, maar voorlopig is voorzichtigheid geboden…
[box type=”note” style=”rounded”]
Enkele stoornissen die in verband worden gebracht met een enzymtekort
Amylase: allergieën en voedselintoleranties, flatulentie, diarree, prikkelbaredarmsyndroom, coeliakie, candidose in het spijsverteringsstelsel enz.
Lactase: darmstoornissen (opgeblazen gevoel, winderigheid, buikkrampen, diarree), allergiesymptomen
Lipase: steatose, dyslipidemie, hypercholesterolemie, hypertriglyceridemie, chronische ontstekingen, artritis, vet in de stoelgang, psoriasis
Protease: alkalose en stoornissen die te wijten zijn aan een te hoog alkaligehalte (angststoornissen, slapeloosheid, artrose, osteoporose)
Cellulase: winderigheid, opgeblazen gevoel, pijn in de darmen, constipatie enz. (door een gebrekkige absorptie)
[/box]
Onverwachtse werking
Er zijn echter wel studies die wijzen op het belang van bepaalde enzymen bij het afremmen van ontstekingen of bij het genezen van bepaalde blessures (sneller herstel). Zo blijkt bijvoorbeeld uit verschillende onderzoeken1 dat bepaalde proteolytische enzymen (bromelaïne, papaïne, proteasen) een systemisch effect hebben op het ontstekingsproces. Het tijdschrift Clinical Rheumatology haalt ook een onderzoek aan dat het effect van een enzymproduct op artrose vergeleek met dat van een NSAID-ontstekingsremmer (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drug, diclofenac)2. Dit gerandomiseerde onderzoek, dat zes weken duurde en waarbij 96 patiënten werden betrokken, heeft aangetoond dat een enzymcomplex doeltreffender blijkt dan de ontstekingsremmer (51,4% vs. 31,4%), en dat het ook beter werd verdragen. Ten slotte heeft een Nederlandse studie ook aangetoond dat een enzymcomplex beter werkt dan placebo bij de behandeling van een enkelverstuiking (de zwelling neemt af en het herstel versnelt)3. Enzymen hebben dus nog heel wat in petto en in de toekomst komt er wellicht nog meer wetenschappelijk bewijs voor hun werking. Momenteel moeten we de consument echter waarschuwen om voorzichtig te zijn, want de argumenten die aangehaald worden zijn meer marketinggericht dan wetenschappelijk gefundeerd. Wat nog niet is bewezen, is daarom echter niet noodzakelijk fout.
Elementen die het enzymbestand verstoren
Het natuurlijke verouderingsproces verlaagt de productie van spijsverteringsenzymen. Het totale enzymbestand van het lichaam lijkt echter ook negatief beïnvloed te worden door andere parameters, die verbonden zijn met de leefomgeving of de levensstijl. Uit enkele onderzoeken blijkt immers dat bepaalde omgevingsfactoren (vervuiling, stress, roken, vervuilende stoffen, elektromagnetische straling enz.) een nefaste invloed kunnen hebben op de metabolische enzymen, wat de opkomst verklaart van bepaalde orgaanstoornissen. De grondige veranderingen in onze voeding en de evolutie van onze levensstijl (verwerkte voedingsproducten, industriële processen voor het bewaren en koken van voedingsmiddelen, voedingsadditieven enz.) kunnen wel eens verantwoordelijk zijn voor het stijgende aantal enzymtekorten dat tegenwoordig wordt gediagnosticeerd.
Referenties:
1. Bromelain. Monograph., Altern Med Rev., 2010 Dec; 15(4): 361-8. Walker A.F. et al., Phytomedicine, dec. 2002; 9(8): 681-6.
2. Akhtar N.M. et al., Clin Rheumatol., okt. 2004; 23(5): 410-5.
3. Kerkhoffs G.M. et al., Br J Sports Med., aug. 2004; 38(4): 431-5.
