De Voedingspiramide, het meest gebruikte referentiemodel in Wallonië voor een evenwichtig eetpatroon, heeft een lichte make-over gekregen. Het wil onze kennis over voeding immers zo getrouw mogelijk weergeven, en dan vooral het verband tussen voeding en gezondheid. Voortaan zit bovendien ook het aspect duurzaamheid in de piramide verwerkt en wordt er rekening gehouden met onze eetgewoonten en consumptietrends.
Geen revolutie, maar wel een evolutie: de Voedingspiramide 2020 van Food in Action en de afdeling Diëtetiek van het Institut Paul Lambin-Haute École Léonard de Vinci is inhoudelijk en grafisch bijgewerkt om aan te sluiten bij de huidige uitdagingen en de voedingsaanbevelingen voor België. Ook de vormgeving werd geactualiseerd.
Lees ook:
De voedingsaanbevelingen voor België
Top van de piramide zit nu los
De Voedingspiramide is populair bij gezondheidswerkers, en het meest gebruikte model in Wallonië. Het principe bleef dan ook bewaard. Het model rangschikt op semikwantitatieve wijze het respectievelijke gewicht van de verschillende voedingsgroepen. De soms gehoorde kritiek dat mensen de top van de piramide misschien als het belangrijkste – en dus meest ‘aanbevolen’ – zouden kunnen zien, wordt als een minimaal risico beoordeeld, aangezien het model inmiddels is ingeburgerd. Om alle onduidelijkheid weg te nemen staat de top nu echter los van de rest van de piramide. Deze groep kreeg ook een nieuwe naam, gebaseerd op wat er allemaal in thuishoort: alle niet-vereiste voedingsmiddelen en dranken.
Hoewel de opbouw dus grotendeels gelijk is gebleven, verandert de onderliggende benadering. Tot 2019 focuste de Voedingspiramide op een gegarandeerde inname van alle voedingsstoffen (volgens de voedingsaanbevelingen) door een evenwicht tussen de verschillende voedingsgroepen. Die benadering is nu aangevuld met nieuwe kennis over het verband tussen voeding en gezondheid – wat bijvoorbeeld verklaart waarom noten en zaden nu als afzonderlijke groep in de piramide staan. Bovendien zit ook het aspect duurzaamheid in het model verwerkt, wat te zien is aan enkele veranderingen in de afbeeldingen. Ook zijn de hoeveelheden duidelijker gespecificeerd.
Alle aanpassingen aan de piramide, van basis tot top
Een gedetailleerd overzicht van alle wijzigingen in de verschillende voedingsgroepen:
- Water en niet-gesuikerde dranken: de plastic flessen zijn om duurzaamheidsredenen vervangen door glas en een hervulbare drinkfles.
- Fruit: de boodschap luidt voortaan ‘250 g per dag’ in plaats van 2 stuks fruit per dag, in overeenstemming met de voedingsaanbevelingen van de HGR (2019). Vanwege de duurzaamheid is de banaan vervangen door een stuk meloen.
- Groenten: de boodschap wordt ‘Min. 300 g per dag’. De avocado is geschrapt om duurzaamheidsredenen. De groenten, die een groter vak krijgen dan het fruit, verschuiven naar links om dat verschil ook duidelijk te maken in de leesrichting.
- Zetmeelhoudende producten: deze groep omvat nog steeds aardappelen en moet bij elke maaltijd worden gegeten. Om aan te sluiten bij de aanbevelingen van de HGR, werd een specifieke boodschap over volkoren graanproducten toegevoegd, waarvan je minstens 125 g per dag (eetbaar gewicht) moet eten. Ook in de afbeelding komen de volkorengranen duidelijker naar voren: volkoren pasta en rijst (donkerder van kleur), havermout in plaats van meergranenbrood, knäckebröd in plaats van rijstwafels. De korenaar (die we niet als zodanig eten) is vervangen door graankorrels.
- VVGEVP: de inhoud van deze groep, voornamelijk eiwitbronnen, verandert niet, behalve dan het bewerkte vlees: dat valt logischerwijs – gezien de aanbeveling van de HGR om hiervan maximaal 30 gram per week te eten – onder de niet-vereiste voedingsmiddelen die je maar beter beperkt / onder controle houdt, in het topje van de piramide dus. De boodschap ‘1 tot 2 keer per dag, wissel af’ is nu preciezer geformuleerd en in overeenstemming met de aanbevelingen van de HGR:
- Vis en zeevruchten: 1 à 2 keer per week,
- Peulvruchten: min. 1 keer per week,
- Rood vlees: max. 300 g per week.
Let op: het gaat hier om het gewicht bij consumptie, dus eventueel in gekookte vorm. De term ‘rood vlees’ verwijst naar rund-, varkens-, kalfs-, lams-, geiten-, schapen- en paardenvlees. In de afbeelding is een van de twee vissen vervangen door een zeevrucht (garnaal).
- Melkproducten en met calcium verrijkte plantaardige producten: deze blijven samen in één groep vanwege onze eetgewoonten. Wel krijgen de melkproducten een specifieke boodschap om aan te sluiten bij de aanbevelingen van de HGR: ‘250 à 500 g melk of zuivelequivalenten per dag’. De toegevoegde nuance over zuivelequivalenten is belangrijk om te vermijden dat de boodschap verkeerd wordt geïnterpreteerd, zeker wat betreft kaas (en vooral harde kazen). Die zijn bij een gelijk gewicht immers niet gelijkwaardig. Zo komt 250 ml melk overeen met ongeveer 2 potjes yoghurt van 125 g, 100 g verse kaas of 30 à 40 g harde kaas.
- Smeer- en bereidingsvet en olierijke vruchten: deze groep is nu opgesplitst in twee afzonderlijke groepen: Toegevoegde vetstoffen en Noten en zaden, want hoewel beide rijk zijn aan vetten, zijn ze niet uitwisselbaar als het gaat om gezondheidseffecten. Noten en zaden staan in de top 5 van de prioritaire maatregelen die zijn vastgelegd door de HGR en kregen een plaats in de Voedingstak. Ze verdienen dus zeker een afzonderlijke groep en aanbeveling (15 à 25 g per dag). De boodschap voor de smeer- en bereidingsvetten is directer geworden: ‘Met mate en wissel af’. De plastic vlootjes en flessen zijn vervangen door papier en glas.
- Top: hierin staan alle ‘Niet-vereiste’ voedingsmiddelen. Dit vak is losgemaakt van de rest van de piramide om het verschil duidelijk te maken met alle andere groepen, die staan voor een evenwichtige voeding. De kleur rood is opzettelijk vermeden, omdat het verbieden van producten als niet-productief geldt in gezondheidscommunicatie. Naast vette, zoete en/of zoute producten en gesuikerde en/of alcoholische dranken bevat deze groep nu ook bewerkt vlees, vertegenwoordigd door een plakje salami. Er is ook een zoutvaatje toegevoegd met het oog op bewustmaking rond het thema toegevoegd zout, een van de 5 prioriteiten van de Voedingstak.
De Voedingspiramide geeft de voorkeur aan niet- of minimaal bewerkte voedingsmiddelen. Los van het debat over de plaats van ultrabewerkt voedsel is dat namelijk een manier om de zoutinname beter te controleren – ook een van de 5 topaanbevelingen van de HGR en onderdeel van de Voedingstak.
Bedenk steeds dat de Voedingspiramide in de eerste plaats een educatief hulpmiddel voor volwassenen is, en dus niet specifiek voor kinderen is ontwikkeld. De piramide kan natuurlijk wel als visueel hulpmiddel worden ingezet: diëtisten staan in de eerste lijn om iedereen te helpen bij een correcte interpretatie.
Tot slot verduidelijken we dat de Voedingspiramide een aanvulling is op de Voedingstak en andere bestaande voedingsmodellen. Ze geeft een overzicht van alle voedingsmiddelen waaruit een evenwichtige voeding bestaat, terwijl andere modellen bijkomende boodschappen geven, zoals de Voedingstak focust op de 5 cruciale voedingsprioriteiten om een maximaal aantal gezonde levensjaren te winnen.
