De blootstelling aan micro-organismen is de voorbije decennia sterk gedaald en daarmee ook de diversiteit van de darmmicrobiota. Zorgen voor voldoende micro-organismen in het voedingspatroon kan voordelig zijn, zo bleek tijdens de webinar Dietary Microbes dat plaatsvond in maart. Verschillende gerenommeerde sprekers kwamen er aan het woord, op initiatief van Yakult Europe.
Terwijl het aantal overdraagbare ziektes sterk is gedaald, blijft het voorkomen van niet-overdraagbare pathologieën stijgen. Prof. dr. Bruno Pot toonde tijdens de webinar aan dat dit onder andere te maken heeft met de daling van de blootstelling aan micro-organismen. Door contact met pathogene micro-organismen af te remmen, is de blootstelling aan alle omgevings- en voedingsmicro-organismen verminderd. Dit lijkt het immuunsysteem te beïnvloeden, doordat het minder wordt uitgedaagd. De voornaamste oorzaken: veranderingen in de omgeving, hygiënemaatregelen en een stijging van het gebruik van antibiotica. Daarmee is ook de diversiteit en de hoeveelheid van de darmmicrobiota verminderd bij de mens, zo gaf prof. dr. Bruno Pot aan.
Take home messages door Kaitlin Colucci, geregistreerde diëtiste:
- Gefermenteerde voedingsmiddelen toevoegen aan het voedingspatroon kan de inname van voordelige micro-organismen verhogen, en daardoor ook de diversiteit van de darmmicrobiota verbeteren en gezondheidsvoordelen met zich meebrengen.
- De gezondheidsbevorderende eigenschappen van micro-organismen/probiotica zijn stamspecifiek en kunnen niet veralgemeend worden.
- Het is niet eenvoudig om onderzoek te voeren naar probiotica en gefermenteerde voedingsmiddelen om de gezondheidseffecten bij de mens vast te stellen.
- Gefermenteerde voedingsmiddelen zouden deel moeten uitmaken van een gezond, gevarieerd en evenwichtig voedingspatroon.
De voordelige matrix van gefermenteerde voedingsmiddelen
Fermentatie wordt enerzijds gebruikt om de veiligheid van voedingsmiddelen te garanderen en voor een verbeterde bewaring, anderzijds worden voedingsmiddelen gefermenteerd voor de organoleptische eigenschappen en voor de gezondheid. Aan de consumptie van gefermenteerde voedingsmiddelen wordt soms grote beloftes gelinkt. Prof. dr. Paul Cotter is duidelijk, er is geen wondereffect. Toch zijn gefermenteerde voedingsmiddelen een absolute meerwaarde voor het voedingspatroon.
Ook na bewerking kunnen gefermenteerde voedingsmiddelen nog voordelen leveren, geeft prof. dr. Paul Cotter aan. Ze bevatten dan wellicht geen levende micro-organismen meer, het is de matrix van het voedingsmiddel die hier van belang is.
- Door de degradatie van lactose of gluten bijvoorbeeld, kan de vertering van het voedingsmiddel vergemakkelijkt worden.
- De productie van metabolieten zoals acetaat en lactaat kan dan weer het darmmicrobioom positief beïnvloeden.
Gefermenteerde voedingsmiddelen bevatten dus niet per definitie probiotica. Hiervoor moeten ze eerst aantonen dat ze levende micro-organismen aanleveren in voldoende mate, en een door onderzoek bevestigd gezondheidsvoordeel leveren aan de gastheer. Prof. dr. Paul Cotter wijst ook op de grote verschillen tussen de gefermenteerde voedingsmiddelen op de markt. De microbiële diversiteit van de producten verschilt, maar ook de manier waarop eenzelfde product wordt geproduceerd. Door het gebrek aan een eenduidige beschrijving is dat erg verwarrend.
Een grotere inname van gefermenteerde voedingsmiddelen zou gelinkt zijn aan een stijging van de diversiteit van de darmmicrobiota en een daling van de inflammatoire markers en inflammatoire activiteit, dat werd duidelijk tijdens de webinar. De reden hierachter is moeilijk te achterhalen. Onderzoek met gefermenteerde voedingsmiddelen is namelijk ingewikkeld, gezien de grote diversiteit van deze categorie voedingsmiddelen en het gebrek aan eenduidige benamingen.
Meerdere stammen, beter dan één enkele stam?
De webinar werd afgesloten met een breed panelgesprek waarbij de verschillende vragen van het publiek beantwoord werden door prof. dr. Bruno Pot, prof. dr. Paul Cotter en prof. dr. Robert-Jan Brummer.
Is kefir niet nadelig gezien het suikergehalte? Hoe langer de fermentatie, hoe minder tot zelfs geen suiker kefir zal bevatten. De nadelen van de overgebleven suikers zullen niet opgaan tegen de voordelen van fermentatie.
Is er geen vicieuze cirkel wanneer personen met bijvoorbeeld het prikkelbaredarmsyndroom bepaalde gefermenteerde voedingsmiddelen en andere groenten of peulvruchten gaan vermijden? Aangezien deze voedingsmiddelen een positieve invloed hebben op het darmmicrobioom, is het inderdaad nadelig om bepaalde voedingsmiddelen lange tijd te schrappen uit het voedingspatroon. De opvolging door een gespecialiseerde diëtist is daarom essentieel, om geen onnodige voedingsmiddelen op lange termijn te schrappen.
Wat met non-responders en gefermenteerde voedingsmiddelen? Niet elke persoon zal dezelfde voordelen ondervinden bij de inname van probiotica en/of gefermenteerde voedingsmiddelen. Welk voedingsmiddel efficiënt is voor welke persoon is echter nog niet gekend. Onderzoek hiernaar is nog gering en zou zelfs anders moeten worden uitgevoerd, om net rekening te houden met de zogenaamde responders en non-responders, gaf prof.dr. Robert-Jan Brummer aan tijdens het panelgesprek.
Single strain of multiple strain probiotica, wat kies je best? Dat is geen evidente vraag, vervolgde prof. dr. Robert-Jan Brummer. Theoretisch gezien zou iemand denken dat de multiple strain efficiënter is, zodat elk individu baat heeft bij minstens één van de stammen. In de praktijk is dit niet zo eenvoudig. Meerstammige probiotica bevatten vaak onvoldoende aantallen van de verschillende bacteriestammen, de kostprijs hiervan is namelijk zeer hoog. Met onvoldoende aantallen verkrijg je helemaal geen effect. De kwaliteit van het onderzoek naar de bacteriestam is ook erg belangrijk is. Er wordt beter gekozen voor een probiotische stam met goed onderbouwde gezondheidseffecten, dewelke in voldoende mate wordt ingenomen.