Aan lichaamsbeweging doen zonder te bewegen, het klinkt paradoxaal. Toch kunnen 70-plussers met een wandelstok of zelfs al zittend bewegen zonder al te veel te bewegen. Eén klein lichaamsdeel aan het werk zetten, zou al een impact hebben.
Wie over al zijn fysieke vaardigheden beschikt, moet noodgedwongen bewegen om te sporten. Veel mensen hebben het echter moeilijk om aan lichaamsbeweging te doen door aftakelingsverschijnselen ten gevolge van degeneratieve ziekten, een handicap of het natuurlijke verouderingsproces…
Al spelend bewegen
Algemeen is het zo dat zittende personen hun wervelkolom, en vooral de weefsels rond de wervelkolom, niet bewegen. Het is echter belangrijk om dit weefsel actief te houden. Bij het optillen van de armen merken we al een versteviging van de spieren rond de wervelkolom. Zelfs een eenvoudig spelletje, bijvoorbeeld iemands handen aanraken op verschillende hoogtes, zet het lichaam al in beweging. Balspelen lijken heel simpel, maar ze kunnen mensen motiveren om samen te bewegen en actief te blijven.
Senioren denken soms dat ze niet langer in staat zijn om hun lichaam in beweging te zetten, maar toch is het mogelijk, zelfs al zittend. Het belangrijkste is dat ze op een leuke manier worden aangespoord om te bewegen, via een spel bijvoorbeeld, ook al gaat het slechts om microbewegingen. Zelfs een bal van de ene naar de andere hand gooien en vervolgens omhoog en omlaag zet de rug, schouders, armen, buikspieren enz. in beweging, ook al zittend. Rond de tafel stappen, indien nodig met steun, zet dan weer het volledige lichaam in beweging. Alles hangt uiteraard af van de lichamelijke situatie van de persoon in kwestie, maar indien mogelijk is het ook aangeraden om de trap naar boven te nemen in plaats van de lift.
Welke soort beweging men ook verkiest, ze moet gecontroleerd gebeuren (bijvoorbeeld niet te ver naar voren en naar onderen leunen) om het lichaam de kans te geven opnieuw een evenwicht te vinden. Bijkomende lasten en intensieve inspanningen zijn nergens voor nodig. Het is beter om een puur functionele vorm van lichaamsbeweging te verkiezen.
Vaak wordt beweging verward met fitness en spierversterkende sessies. Spierversterking verwijst naar spiervorming en het lichaam de mogelijkheid bieden om te bewegen, met alle weefsels (spieren, bindweefsel en fascie) en gewrichten in de drie dimensies. In een bepaalde richting lopen en terug zonder te vallen en zich te bezeren is een goed voorbeeld…
Bewegen is leven!
Na een bepaalde leeftijd denken sommigen dat ze ‘te oud’ zijn om nog te bewegen en zijn ze niet langer gemotiveerd. Maar bewegen, dat is leven! In staat zijn om de ledematen te bewegen, recht te staan en weer te gaan zitten is een vorm van onafhankelijkheid die via lichaamsbeweging wordt bereikt en die de persoon het gevoel geeft echt te leven! Het woord ‘sport’ kan 70-plussers misschien afschrikken, maar hier gaat het niet om sporten, het gaat om lichaamsbeweging via dagelijkse handelingen. Het resultaat: een gevoel van welzijn. Enkele voorbeelden: een voorwerp op de grond optillen of hurken om een product onderin het winkelrek te nemen. Senioren mogen absoluut niet als ‘fragiel’ beschouwd worden. Ze kunnen immers nog steeds bepaalde krachten de baas.
Bewegen en lichaamsoefeningen doen is niet enkel een kwestie van prestaties in de traditionele zin van het woord. De prestaties hier zijn immers een actieve levensstijl, autonoom bewegen, het energiepeil en het uithoudingsvermogen behouden en vergroten, en dat alles voor nog meer welzijn. Dat geldt niet enkel voor een Olympisch marathonloper, maar ook voor een 80-jarige vrouw die boodschappen doet.
Een weldoordacht, geïntegreerd systeem
Zodra het lichaam beweegt, zijn het niet alleen de spieren die geprikkeld worden. Ook het zenuw- en hormonenstelsel, en het hart- en vaatstelsel plukken er de vruchten van. De ‘software’ van elk systeem wordt als het ware onderhouden. Het lichaam is immers een geïntegreerd geheel: als een senior zich beter kan verplaatsen, zal hij of zij ook meer bewegen, meer energie hebben en minder vermoeid zijn, een groter uithoudingsvermogen hebben en zijn hele lichaam aan het werk zetten. Dat heeft ook een psychologische impact, met name op de motivatie en het algemene welzijn. Het zelfbeeld en zelfvertrouwen krijgen dan ook een flinke boost.
Veel senioren zijn bang om te bewegen uit vrees voor blessures. Het verouderingsproces wordt namelijk gekenmerkt door aftakeling. Men heeft minder energie, wat tot een negatiever zelfbeeld leidt. Deze pessimistische spiraal (zie schema hieronder), die trouwens op om het even welke leeftijd en in elke context kan optreden, moet doorbroken worden.
Het idee hierachter is een positieve ervaring beleven en tegen zichzelf zeggen: “Ik ben nog in staat om dit te doen.” Zo krijgt de interne dialoog een positieve toets, wat een positief zelfbeeld creëert en een bijbehorend positief toekomstig gedrag. Men gaat dan ook uit de eigen vaardigheden putten om een tikkeltje verder te gaan. Dit geldt trouwens ook voor topatleten die de pessimistische spiraal moeten doorbreken en steeds moeten uitgaan van succes om het nog beter te doen. Dit is het stappenplan dat de successpiraal vormt:
- Uitgaan van succes: “Wat kan ik werkelijk bereiken?”
- Dit succes vervolgens bevestigen: “Ik kan het!”
- Een stap verder gaan: “Hoe kan ik het nog beter doen?”
- Nieuw succes behalen.
- De positieve spiraal voortzetten…
Bewegen, het kan ook anders!
Senioren moeten aangespoord, maar niet verplicht worden om te bewegen. Het is beter om naar hen te luisteren: als ze in een negatieve spiraal zijn beland, kunnen we hen vragen wat ze wél nog kunnen en samen afspreken waar het nog beter kan.
Gezondheidswerkers die hun oudere patiënten willen aansporen om te bewegen, ook al denken deze senioren dat ze niet meer in staat zijn om dit te doen, kunnen hun dus uitleggen dat ze best nog de mogelijkheid hebben om te bewegen, maar dan op een andere manier. Senioren die maar weinig aan lichaamsbeweging doen, denken misschien dat beweging niets voor hen is. Zodra ze echter gaan bewegen, krijgen ze (weer) meer zelfvertrouwen en willen ze die ervaring opnieuw beleven. Dat is de successpiraal. Laten we ten slotte niet vergeten dat de mens gemaakt is om te bewegen!
